Symposium Leren van Toetsen 2017: verslag

Vrijdag 2 juni 2017 vond alweer de vierde editie van het symposium van het Platform Leren van Toetsen plaats. Dit keer waren we te gast bij Hogeschool Rotterdam. Een drukbezochte editie, met ongeveer 150 deelnemers van 18 hogescholen, 14 andere onderwijsinstellingen en 5 onderwijskundige bureaus. En helemaal drukbezocht als je de mensen mee telt die de opening en keynote live hebben gevolgd via de livestream!

Nog voordat de keynote van start ging, introduceerde Flor Gerritsen van Helden Coaching, Training en Storytelling zich als “nar van de dag”. Zij zorgde gedurende de middag voor de rode draad in het programma en nam de deelnemers mee in de kunst van storytelling. Een goed verhaal is als ‘de reis van de held’, waarin worstelingen te boven worden gekomen en draken worden overwonnen. Een beschrijving van de situatie, emotie en de pointe bleken kernelementen in een goed verhaal. Na korte oefeningen na de keynote, tijdens de themasessies en bij de borrel liep iedereen aan het eind van de dag de deur uit met een verhaal om inzichten van de middag te delen met de collega’s thuis.

Doelgericht toetsen was het thema van de keynote van lector Desiree Joosten-ten Brinke. Zij gaf een overzicht over actueel onderzoek naar toetsen als leermiddel en naar feedback, en introduceerde daarin de thema’s van de themasessies die in de tweede helft van de middag op het programma stonden. Zo benadrukte Desiree het belang van studenten inzicht geven in de succescriteria voor leren en ontwikkelen, en daar doelgericht naar toe werken.

Na de keynote ging de groep uiteen in 5 verschillende themasessies. Veronica Bruijns van Hogeschool van Amsterdam en Elly Vermunt van Zuyd Hogeschool namen de deelnemers mee in het betrekken van studenten bij toetsen. Studenten zichzelf laten beoordelen en dit meenemen als onderwijsvorm, feedback geven op de zelfbeoordeling en docenten die zich kwetsbaar opstellen waren een aantal van de inzichten die deze themasessie opleverde.

In de themasessie van Liesbeth Baartman van Hogeschool Utrecht en Gerdineke van Silfhout van SLO over formatieve strategieën in de les stond de formatieve toetscyclus op de agenda. Martje Köhlen (masterstudent Universiteit Utrecht) presenteerde haar onderzoek naar formatieve strategieën en motivatie van studenten dat ze voor het Platform uitvoerde.

De andere kant van feedback was de titel van de themasessie van Jorik Arts van Fontys Hogescholen en Kim Dirkx van de Open Universiteit. We besteden veel aandacht aan het geven van feedback, maar hoe zorgen we dat studenten het goed ontvangen? Deelnemers kwamen in deze sessie tot succescriteria zoals ‘feedback koppelen aan criteria’ en ‘studenten eigenaar maken van het proces, zelf met vragen laten komen’.

De vierde themasessie over programmatisch toetsen in praktijk was van Nienke Zijlstra en Wendy Peeters van Hogeschool Utrecht. Na een introductie op programmatisch toetsen was er veel aandacht voor het in praktijk brengen hiervan, aan de hand van de ontwikkelingen en ervaringen van de opleiding Communicatie. Hierbij bleek het belangrijk een toetsprogramma met het hele team te maken, en studenten regie te geven.

In de themasessie collega’s in beweging van Dominique Sluijsmans van Zuyd Hogeschool en Eric Entken van Hogeschool Rotterdam stond de implementatie van ‘leren van toetsen’ centraal. Er is druk uitgewisseld over beelden van het formatieve denken over toetsen en deelnemers hebben handvatten gekregen om in hun eigen opleiding aan de slag te gaan met het versterken van een feedbackcultuur.

We sloten de middag gezamenlijk af met een netwerkborrel, waarbij deelnemers in de gelegenheid waren hun eigen symposiumverhaal uit te wisselen met deelnemers van de andere themasessies.

Benieuwd naar de keynote-lezing of wil je deze nog eens terug kijken? Binnenkort plaatsen we de opname van de keynote op onze website!

Livestream Keynote Desirée Joosten-ten Brinke

We zijn dit jaar overdonderd door het grote enthousiasme voor het symposium Leren van Toetsen: Van visie naar feedbackcultuur. Daar zijn we uiteraard heel blij mee! Mooi om te ervaren dat het thema leeft!

Vanwege de grote belangstelling zijn we uitgeweken naar een grotere locatie (locatie Museumpark, Hogeschool Rotterdam), maar helaas hebben we nog altijd mensen teleur moeten stellen en moeten vertellen dat ze niet kunnen deelnemen. Dat doen we niet graag, dus om te zorgen dat toch iedereen er een beetje bij kan zijn, hebben we een livestream georganiseerd.

De opening en de keynote door Desirée Joosten-ten Brinke (lector Eigentijds Toetsen Fontys Hogescholen) worden live uitgezonden!

Vanaf 13.00 uur tot ongeveer 14.30 uur kan je het symposium mee volgen vanachter je pc. Wil je de opening en keynote op afstand volgen? Ga dan naar de mediaserver van Hogeschool Rotterdam. Kies voor Kanalen in het linker menu ‘live’. Vrijdag vind je daar de livestream van het symposium!

Binnen enkele weken na het symposium is de opname van de keynote beschikbaar via onze website.

Formatief toetsen vraagt om teamwork

In aanloop naar het symposium Leren van Toetsen: Van visie naar feedbackcultuur introduceren de experts de thema’s waarmee we aan de slag gaan. Vandaag de beurt aan Dominique Sluijsmans (Zuyd Hogeschool) en Eric Entken (Hogeschool Rotterdam) om het vijfde thema te introduceren: je collega’s in beweging. 

Wij opereren (….) voortdurend met de veronderstelling, dat een deel van onze leerlingen wel niet zal kunnen volgen wat wij ze trachten bij te brengen en dus “gewoon” een onvoldoende zal krijgen. Daardoor wordt de vraag of ons onderwijs wel geschikt is voor de leerlingen, nooit scherp gesteld:  je kunt er altijd onderuit, want een deel van de leerlingen “mag gerust” niet geschikt voor het onderwijs zijn (…).

En wat de leerling betreft: het ligt altijd aan hèm als hij niet slaagt; hij wordt nooit met zoveel woorden als geschikt aanvaard, alle vóórselectie ten spijt. Hem of haar hangt in principe de mogelijkheid  tot falen-door-eigen-ongeschiktheid op ieder moment als een zwaard van Damocles boven het hoofd – tot op de dag van zijn eindexamen.

(Adriaan de Groot, in Vijven en zessen (1966, p. 43-44)

Het traditionele beeld van toetsing die losstaat van het onderwijs zelf heeft te lang het onderwijs en daarmee het gedrag van studenten geconditioneerd. Om studenten te helpen in hun ontwikkeling is het niet langer toereikend om de voortgang van het leren te vertalen in informatiearme cijfers of scores. Kortom, we staan aan de vooravond van een toetsrevolutie: de omslag van een toetsing die gericht is op afsluiting van het onderwijs naar een toetsing die is verankerd in het onderwijs. Of, anders gezegd: de omslag van een informatiearme, one-size-fits-all– toetscultuur naar een rijke, op de student toegesneden feedbackcultuur. De behoefte aan een toetsrevolutie leeft niet alleen bij docenten, directeuren en bestuurders; ook het Ministerie van OC&W en de Tweede Kamer hebben veel belangstelling voor een eigentijdse wijze van toetsing en examinering. De ambitie om het onderwijs niet als een ‘sorteermachine’ in te richten, maar als een omgeving waarin feedback en kansen voor alle studenten centraal staan, wordt breed gedragen. Om de ambitie van een feedbackcultuur te realiseren zal de praktijk moeten worden ondersteund met implementatierichtlijnen en handvatten. Rondom toetsen bestaan immers vele rituelen, tradities en diepgewortelde ervaringen en opvattingen, die niet zomaar te veranderen zijn.

In de workshop op 2 juni reiken we enkele implementatiehandvatten aan voor het realiseren van een feedbackcultuur waarin formatief toetsen in optima forma is geïmplementeerd.  Daarna gaan we samen aan de slag met deze handvatten. Enkele voorbeelden van deze handvatten zijn:

• Denk vanuit een samenhangend curriculum waarin onderwijs, leren en toetsing naadloos op elkaar aansluiten.
• Zorg voor een mix aan ‘toets’methodes en maak voor de studenten inzichtelijk welke methode je wanneer gebruikt en waarom.
• Maak zwaarwegende beslissingen op basis van rijke informatie over de voortgang van leren.
• Geef studenten een gevoel van autonomie.
• Creëer binnen de school of opleiding mogelijkheden om de dialoog over leren te bevorderen.
• Stimuleer kleine initiatieven en bewaak tegelijkertijd de langetermijnambitie van de school.

Naast deze aanbevelingen geven we alle deelnemers ook tien tegelwijsheden over formatief toetsen en implementatie mee. We geven er hier alvast één van weg.

Het symposium Leren van Toetsen: Van visie naar feedbackcultuur vindt plaats op vrijdagmiddag 2 juni aanstaande in Rotterdam. Heb je een vraag die aansluit bij Thema 5: Je collega’s in beweging. Laat je vraag achter via een reactie op dit bericht! Ook als je niet kunt aansluiten bij het symposium is je input meer dan welkom! 

Referenties
Sluijsmans, D., & Kneyber, R. (2016). Toetsrevolutie: Naar een feedbackcultuur in het voortgezet onderwijs. Culemborg: Uitgeverij Phronese.

Een feedbackcultuur kan niet zonder een goed toetsprogramma

In aanloop naar het symposium Leren van Toetsen: Van visie naar feedbackcultuur introduceren de experts de thema’s waarmee we aan de slag gaan. Het thema Programmatisch toetsen in praktijk wordt geïntroduceerd door Nienke Zijlstra en Wendy Peeters van Hogeschool Utrecht.  

Herken je jezelf in onderstaande?

Je probeert in je onderwijs op allerlei manieren om goede feed-up, feed-back en feed-forward te geven. Je experimenteert met digitale feedbacktools, feedbackbijeenkomsten, peer-en zelf beoordelingen enzovoorts. Soms werkt het goed, maar soms ook ervaar je dat je studenten er weinig of geen gebruik van maken. Wat tot frustraties leidt, want je hebt er zoveel tijd in gestoken…

Assen en collega’s (2016) lieten zien dat, hoewel docenten de intentie kunnen hebben om meer gericht te zijn op het leren van de student, de organisatie van het programma kan verhinderen dat het daadwerkelijk lukt. Ook Jessop en collega’s (2014) vonden in hun onderzoek dat wat een student met feedback en formatieve toetsing doet beïnvloed wordt door het totale toetsprogramma. Kortom, als we streven naar meer effectieve feedbackpraktijken en een feedbackcultuur, dan is het dus belangrijk om naar het toetsprogramma in zijn totaliteit te kijken.

Het toetsprogramma van een opleiding is het overzicht van de bewuste en beargumenteerde combinatie van toetsen, toetsfuncties en toetsvormen die een samenhangend beeld geven van de bekwaamheid op basis van de competenties of kerntaken van de opleiding.

Van der Vleuten en collega’s (2012) hebben een model ontwikkeld voor een toetsprogramma: programmatisch toetsen. Onderstaand figuur is een voorbeeld van de inrichting van een dergelijk toetsprogramma.

Figuur 1. Programmatisch toetsen*

Samenhang is het kernbegrip van dit model. Samenhang van verschillende toetsen is nodig om een valide en betrouwbaar beeld te geven van de bekwaamheid van de student. Samenhang is ook nodig om het leren van de student te bevorderen: doordat het summatieve oordeel wordt uitgesteld, krijgt de student meer gelegenheid om feedback te ontvangen en vooral meer gelegenheid om daar iets mee te doen. De afzonderlijke meetmomenten hangen qua inhoud samen, maar ze hebben geen grote consequenties voor studenten, ze zijn juist informatief voor de volgende stap.

Toetsprogramma gericht op leren?
De vraag is nu: hoe ontwerp je dan een toetsprogramma? Welke overwegingen en keuzes maak je om een beargumenteerde combinatie van toetsen, toetsfuncties en toetsvormen samen te stellen, met name om het leren van studenten te bevorderen? In de themasessie Programmatisch toetsen in de praktijk brengen gaan we hier mee aan de slag. Nienke vertelt vanuit de eerste fase van haar promotieonderzoek welke keuzes je kunt maken om het leren van toetsen door de opleiding heen te bevorderen. Wendy deelt met ons het ontwerp van het toetsprogramma van de opleiding Communicatie van Hogeschool Utrecht. Op basis van deze input (theorie en praktijk) verkennen we met elkaar dilemma’s en kansen bij het ontwerpen van een toetsprogramma en welke kennis er nog meer nodig is om ontwerpkeuzes te maken. Je gaat naar huis met ideeën en een verdieping van je kennis over programmatisch toetsen.

* Uit: Baartman, et al. (2014). Kwaliteit van toetsprogramma’s. In H. van Berkel, et al. (Red.), Toetsen in het hoger onderwijs. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Het symposium Leren van Toetsen: Van visie naar feedbackcultuur vindt plaats op vrijdagmiddag 2 juni aanstaande in Rotterdam. Heb je een vraag die aansluit bij Thema 4: Programmatisch toetsen in praktijk? Laat je vraag achter via een reactie op dit bericht! Ook als je niet kunt aansluiten bij het symposium is je input meer dan welkom! 

Wil je je alvast verder verdiepen in programmatisch toetsen? Bekijk dan de keynote van Cees van der Vleuten tijdens het symposium Leren van Toetsen 2016. 

Referenties
Assen, J. H. E., Meijers, F., Otting, H., & Poell, R. F. (2016). Explaining discrepancies between teacher beliefs and teacher interventions in a problem-based learning environment: A mixed methods study. Teaching and Teacher Education, 60, 12-23.

Jessop, T., El Hakim, Y., & Gibbs, G. (2014). The whole is greater than the sum of its parts: A large-scale study of learning in response to different programme assessment patterns. Assessment & Evaluation in Higher Education, 39, 73-88.

Van der Vleuten, C.P.M., Schuwirth, L.W.T., Driessen, E.W., Dijkstra, J., Tigelaar, D., Baartman, L.K.J., & van Tartwijk, J. (2012). A model for programmatic assessment fit for purpose. Medical Teacher, 34 (3), 205-214.

Formatieve strategieën in de les

In aanloop naar het symposium Leren van Toetsen: Van visie naar feedbackcultuur introduceren de experts de thema’s waarmee we aan de slag gaan. Het is de beurt aan Liesbeth Baartman (Hogeschool Utrecht) en Gerdineke van Silfhout (SLO) om het thema Formatieve strategieën in de les te introduceren.    

Iedereen roept het, maar hoe realiseer je een goede formatieve toetspraktijk in de klas? Om een goede formatieve toetspraktijk in de klas te realiseren, is de docent het meest belangrijk. Vandaar de vraag: wat DOET een docent dan? En de leerlingen? Judith Gulikers (Wageningen University & Research) en Liesbeth Baartman (Hogeschool Utrecht) voerden een literatuurreview uit om dit verder uit te zoeken. Gulikers en Baartman laten zien dat een goede docent alle vijf fasen van de formatieve toetscyclus (zie figuur 1) doorloopt.

Figuur 1. De formatieve toetscyclus.

De cyclus begint met het verhelderen van verwachtingen, ofwel het vaststellen van leerdoelen en succescriteria. Voor het voortgezet onderwijs beschrijft Gerdineke van Silfhout (SLO) in Toetsrevolutie hiervan goede praktijken bij lessen Nederlands.

In havo-3 geven leerlingen binnenkort een ‘boekenpitch’ over een boek dat ze hebben gelezen: een korte presentatie van twee tot drie minuten om hun boek aan een filmmaker te verkopen. De leerlingen krijgen geen dichtgetimmerde opdracht inclusief lijstje met beoordelingscriteria, maar formuleren zelf kwaliteitscriteria aan de hand van een aantal goede voorbeeldpitches. Het doel van de les is dat de leerlingen inzicht hebben in de criteria die van belang zijn bij het houden van een goede, dat wil zeggen overtuigende boekenpitch, dat ze deze criteria kunnen gebruiken bij de voorbereiding van hun eigen boekenpitch, en dat ze boekenpitches kunnen beoordelen op kwaliteit om elkaar feedback te geven. (Sluijsmans & Kneyber, 2016, p.89)

Een goede formatieve toetspraktijk doet een groot beroep op de competenties van docenten, zoals vakinhoudelijke kennis en een vakdidactisch repertoire om met studenten de formatieve toetscyclus effectief en continu te doorlopen.

In de themasessie Formatieve strategieën in de les gaan we aan de slag met de formatieve toetscyclus. We verkennen en verdiepen de uitkomsten van het literatuurreview door het spelen van een spel. Vervolgens gaan we na wat belangrijke vraagstukken zijn in het reviewonderzoek en/of in jouw eigen onderwijspraktijk en diepen we met elkaar een aantal van deze vraagstukken verder uit. Bijvoorbeeld in hoeverre studenten betrokken kunnen worden bij de vraagstukken rondom toetsing. En daar geven Lorente en Kirk (2013) een mooi voorbeeld van:

Aan het begin de lessenserie hebben we – ikzelf én mijn studenten – gediscussieerd over de huidige problemen als het gaat om assessment, en de ervaringen met toetsing die mijn studenten al hadden opgedaan gedurende hun schoolcarriere. Daarna hebben we de leerdoelen van mijn lessenserie bediscussieerd door in groepjes na te denken over de vraag “Wat kunnen we doen om eerdere problemen met toetsing te voorkomen?”. In groepjes van 3 of 4 hebben de studenten een voorstel gemaakt om de toetsing te organiseren. Die hebben we besproken in de klas tot we met zijn allen tot overeenstemming kwamen. De enige voorwaarde was dat de toetsactiviteiten de leerdoelen van de lessenserie moesten toetsen (vertaald van Lorente & Kirk, 2013, p.83).

Het symposium Leren van Toetsen: Van visie naar feedbackcultuur vindt plaats op vrijdagmiddag 2 juni aanstaande in Rotterdam. Heb je een vraag die aansluit bij Thema 2: Formatieve strategieën in de les? Laat je vraag achter via een reactie op dit bericht! Ook als je niet kunt aansluiten bij het symposium is je input meer dan welkom! 

Referenties
Lorente, E., & Kirk, D. (2013). Alternative democratic assessment in PETE: an action-research study exploring risks, challenges and solutions. Sport, Education and Society, 18(1), 77-96. DOI: 10.1080/13573322.2012.713859

Sluijsmans, D., & Kneyber, R. (2016). Toetsrevolutie: Naar een feedbackcultuur in het voortgezet onderwijs. Culemborg: Uitgeverij Phronese.

De andere kant van feedback: Hoe studenten omgaan met feedback

In aanloop naar het symposium Leren van Toetsen: Van visie naar feedbackcultuur introduceren de experts de thema’s waarmee we aan de slag gaan. In dit blog nemen Jorik Arts (Fontys Hogescholen) en Kim Dirkx (Open Universiteit) ons mee in het thema De andere kant van feedback: Hoe studenten omgaan met feedback.  

Komt het onderstaande voorbeeld jou ook bekend voor?

‘Dit is echt niet oké’, hoorde ik mijn collega onlangs verzuchten. ‘Die student snapt totaal niet waar hij mee bezig is’, ging hij verder. Mijn collega was een tweede versie van een verslag door aan het nemen. Toen ik vroeg wat er aan de hand was vertelde mijn collega dat hij vond dat hij heel duidelijke feedback gegeven had op de eerste versie van het verslag en bovendien een gesprek met de student had gehad. En nu leek het er op dat de student alleen maar ‘de ballonnetjes’ had weggewerkt. Bovendien maakte de student vorig jaar bij een andere opdracht precies dezelfde fouten. Dat kon toch niet de bedoeling zijn van het geven van feedback, mopperde mijn collega.

Zoals bovenstaand voorbeeld zijn er in de praktijk legio voorbeelden te vinden van situaties waarin de feedback niet het gewenste effect heeft. Aan de andere kant roepen we met z’n allen dat feedback een o zo krachtig leerinstrument is…. De vraag die je jezelf dan gaat stellen is: wat is er aan de hand met het geven en ontvangen van feedback? Wat gaat er fout bij het geven van feedback?

Is feedback altijd effectief?
Uit onderzoek blijkt dat feedback inderdaad een enorm krachtig leerinstrument kan zijn. Het is echter ook een leerinstrument waarbij de opbrengsten zeer uiteen lopen (Hattie & Timperley, 2007; Kluger & Denisi, 1996). Blijkbaar is het belangrijk hoe (i.e., gedetailleerd; gericht op wat beter kan; ook positieve punten benoemen) en wanneer (i.e., vlak na het werken aan een opdracht; met voldoende tijd voor aanpassingen) feedback precies wordt ingezet. Ondanks vele richtlijnen, blijkt het daadwerkelijk in praktijk brengen van effectieve feedback toch nog steeds heel moeilijk en complex (Arts, Jaspers, & Joosten-ten Brinke, 2016). Daarnaast speelt de bereidheid van studenten om de feedback te gebruiken een enorm grote rol. Het blijkt dan ook dat lang niet alle feedback effectief is.

Feedback zou meer gericht moeten zijn op een cyclisch proces
Vaak wordt feedback per opdracht en per module gegeven (zie figuur 1) en wordt er weinig gestuurd op het gebruik van feedback in navolgende opdrachten of modules. Eén van de belangrijkste factoren voor effectieve feedback is misschien wel om feedback meer als een cyclisch proces te zien (zie figuur 2). Figuur 1. Module georiënteerde feedback          Figuur 2. Proces georiënteerde feedback

De definitie van feedback die Boud en Molloy (2013) hanteren, sluit daar mooi bij aan:

“Feedback is a process whereby learners obtain information about their work in order to appreciate the similarities and differences between the appropriate standards for any given work, and the qualities of the work itself, in order to generate improved work.”

Hoe brengen we dit in praktijk?
In de themasessie: de andere kant van feedback tijdens het symposium Leren van Toetsen: van visie naar feedbackcultuur willen we ingaan op vragen als “Hoe en wanneer willen studenten graag feedback ontvangen? Welke feedback gebruiken studenten wel/ welke niet? “Hoe komen we vanuit model 1 naar model 2?”.

Deze en andere vragen zullen we tijdens de themasessie samen met elkaar bespreken aan de hand van inzichten uit de literatuur met als doel te komen tot aanbevelingen voor het geven van effectieve feedback die door studenten daadwerkelijk gebruikt wordt.

Het symposium Leren van Toetsen: Van visie naar feedbackcultuur vindt plaats op vrijdagmiddag 2 juni aanstaande in Rotterdam. Heb je een vraag die aansluit bij Thema 3: De andere kant van feedback? Laat je vraag achter via een reactie op dit bericht! Ook als je niet kunt aansluiten bij het symposium is je input meer dan welkom! 

Wil je meer lezen? Bekijk dan ook het blog Leren van toetsen: docent en student zijn het nog niet eens van Martijn Leenknecht of De docent maakt het verschil, ook bij feedback van Ank Jansen.  

Referenties
Arts, J. G., Jaspers, M., & Joosten-ten Brinke, D. (2016). A case study on written comments as a form of feedback in teacher education: so much to gain. European Journal of Teacher Education, 39(2), 159-173.

Boud, D., & Molloy, E. (2013). Rethinking models of feedback for learning: the challenge of design. Assessment & Evaluation in Higher Education, 38(6), 698-712.

Hattie, J., & Timperley, H. (2007). The power of feedback. Review of educational research, 77(1), 81-112.

Kluger, A. N., & DeNisi, A. (1996). The effects of feedback interventions on performance: A historical review, a meta-analysis, and a preliminary feedback intervention theory. Psychological Bulletin, 119(2), 254-284.

 

Studenten betrekken bij summatieve toetsen

In aanloop naar het symposium Leren van Toetsen: Van visie naar feedbackcultuur introduceren de experts de thema’s waarmee we aan de slag gaan. Allereerst de beurt aan de experts van thema 1: Veronica Bruijns (Hogeschool van Amsterdam) & Elly Vermunt (Zuyd Hogeschool)

Als onderwijsinstelling bepalen we veel. We stellen de eindkwalificaties op en ontwikkelen een onderwijsprogramma dat studenten in een bepaalde volgorde moeten doorlopen. We bepalen grotendeels de inhoud van de modules en de inhoud en de vorm van de toets. Het effect is soms dat studenten het onderwijsprogramma eerder ondergaan in plaats van dat ze een actieve rol op zich nemen. Maar de roep van studenten op meer invloed op het onderwijsprogramma wordt groter (ISO, LSBV). Ook opleidingen willen dat studenten een actievere rol aannemen.

Een uitgelezen manier om studenten invloed te laten uitoefenen op zijn of haar studieprogramma is ze een rol te laten vervullen bij de summatieve toetsing. De toetsing is een goed aangrijpingspunt omdat het voor studenten een essentieel onderdeel is van onderwijsmodules, zeker zolang het verkrijgen van studiepunten gekoppeld is aan het behalen van een voldoende voor de summatieve toets. Op toetsgebied zijn daarom de laatste jaren, nationaal en internationaal, veel ideeën ontwikkeld en uitgetest om studenten intensief te betrekken bij de toetsing. In figuur 1 worden verschillende manieren opgesomd en gekoppeld aan een fase in de toetscyclus. Uit dit overzicht blijkt wel dat er veel meer mogelijk is dan studenten vragen laten maken en medestudenten laten beoordelen.

Figuur 1. Manieren om studenten te betrekken bij toetsen.

Deze verschillende manieren om studenten te betrekken bij toetsen kunnen ook op verschillende manieren in praktijk worden gebracht. Hoe pak je dit precies aan? En wat zijn bewezen effectieve methoden? Deze vragen staan centraal tijdens de Themasessie 1: Studenten betrekken bij toetsen.

Tijdens de themasessie is er veel ruimte voor onderling uitwisselen van ervaringen en het bespreken van wat wenselijk en haalbaar is in ieders eigen context. Veronica gaat nader in op een aantal interessante vormen van het betrekken van studenten bij toetsen, zoals het two-stage exam en studenten zelf de eigen toets te laten samenstellen en deze vervolgens te laten maken. Daarnaast gaat Elly in op de resultaten van haar onderzoek naar het betrekken van studenten bij de toetscyclus. Hierbij heeft zij onderzocht in hoeverre studenten betrokken werden bij de verschillende fases van de toetscyclus bij een specifieke toets (een projectverslag) en in welke mate de studenten en docenten formatieve waarde (leerwaarde) hebben ervaren tijdens het gehele traject in de voorbereiding op de toets. Eén van de belangrijkste resultaten was dat de studenten bij aanvang niet duidelijk wisten wat van hen verwacht werd: ze hadden moeite met het interpreteren van de beoordelingscriteria. In een vervolgonderzoek zijn de studenten vervolgens actief betrokken bij het werken met en begrijpen van deze beoordelingscriteria en daarnaast hebben zij een self-assessment uitgevoerd. De resultaten van beide onderzoeken komen aan de orde.

Het symposium Leren van Toetsen: Van visie naar feedbackcultuur vindt plaats op vrijdagmiddag 2 juni aanstaande in Rotterdam. Heb je een vraag die aansluit bij Thema 1: Studenten betrekken bij toetsen? Laat je vraag achter via een reactie op dit bericht! Ook als je niet kunt aansluiten bij het symposium is je input meer dan welkom! 

Wil je meer lezen? Bekijk dan ook het blog Toetsen doe je samen met studenten! van Elly Vermunt of Leren van toetsen? Betrek studenten bij het toetsproces van Martijn Leenknecht.  

Aandacht voor leren van toetsen op congres Toetsen en Examineren in het Hoger Onderwijs

Waarom zou je studenten betrekken bij het opstellen van toetsen? “Als je studenten erbij betrekt, leren ze redeneren vanuit normen en criteria. Dat is belangrijk, want dat hebben ze later in hun werk nodig. Bijkomend voordeel is dat studenten die betrokken zijn bij het opstellen van de toets minder oppervlakkig leren,” zegt Veronica Bruijns (Hogeschool van Amsterdam) in een interview met het Kenniscentrum Toetsen en Examineren. Ze schets bovendien dat ook docenten profiteren van het betrekken van studenten bij het opstellen van toetsen: “Overigens snijdt het mes aan twee kanten, want deze werkwijze geeft docenten meer inzicht in de denkwijze van studenten en in mogelijke misconcepties, waardoor ze daarop kunnen inspelen.”

Tijdens haar presentatie op het congres Toetsen en Examineren in het Hoger Onderwijs op 20 en 21 maart in Utrecht gaat Veronica uitgebreid in op de voordelen van het betrekken van studenten bij het ontwerpen van toetsen en legt ze uit op welke manier je studenten kunt betrekken.

Veronica is niet de enige die ingaat op leren van toetsen. Wil je meer weten over het benutten van de leerwaarde van toetsen? Dan kunnen we ook deze sessies aanbevelen:

• René Kneyber (colomnist Trouw, lid Onderwijsraad) – 3 kernstrategieën van formatief toetsen
• Kelly Meusen (HZ University of Applied Sciences) – Hoe kunnen formatieve toetsen worden ingezet en welke rol heeft de docent hierbij? Hoe draagt het bij aan de ontwikkeling van zelfregulatie en motivatie en welke rol speelt feedback hierbij?
• Gerry Geitz (Stenden Hogeschool) – Leerintenties van studenten in het hoger onderwijs, wat beogen we? Welk rol kan duurzame feedback daarbij spelen.
• Renske de Kleijn (Universiteit Utrecht) – Feedback op en beoordeling van afstudeerwerk
• Dominique Sluijsmans (Zuyd Hogeschool) – mix van toetsvormen en het belang ervan
• Marieke van der Schaaf (Universiteit Utrecht) – Portfolio-onderwijs: wat betekent dit voor de begeleiding van de student door de docent?
• Liesbeth Baartman (Hogeschool Utrecht) – Werken aan je eigen toetsprogramma
• Filip Dochy (Universiteit Leuven & Universiteit Maastricht) – Een toetsprogramma evenwichtig inrichten: Hoe stimuleren we intrinsieke motivatie dan?

Kennisdeel-middag: hoe realiseer je een goede formatieve toetspraktijk in de klas?

Door: Judith Gulikers (Wageningen Universiteit) en Liesbeth Baartman (Hogeschool Utrecht)

Wanneer: 17 februari 2017, 13.00 – 16.30 uur
Waar: Wageningen Universiteit

We weten al veel over formatief toetsen, en docenten zijn cruciaal om dit goed vorm te geven in de klas. Maar hoe doe je dit concreet? Hoe realiseer je als docent een goede formatieve toetspraktijk in de klas, in interactie met studenten? Daar gaat deze kennisdeel-middag over.

Judith Gulikers (Wageningen Universiteit) en Liesbeth Baartman (Hogeschool Utrecht) onderzochten dit vraagstuk in een overzichtsstudie gefinancierd door het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (dosssiernr 405-15-722). Door middel van literatuuronderzoek identificeerden zij uit welke fasen een formatieve toetscyclus bestaat, en wat docenten concreet in de klas kunnen doen bij alle fasen. Het doel is steeds: met formatief toetsen een positief effect bereiken bij de leerlingen.

Op deze kennisdeel-middag presenteren we de resultaten in de vorm van concrete voorbeelden van wat effectieve docenten doen in de klas in de vijf fasen van formatief toetsen. Daarna ga je aan de slag met de formatieve toetscyclus voor je eigen onderwijs: Wat ga jij morgen in de klas doen? Hoe ga jij formatieve toetspraktijken stimuleren? De doelgroep voor deze kennisdeel-middag zijn docenten, (praktijkgerichte) onderzoekers, beleidsmedewerkers en managers / schoolleiders.

Heb je interesse in deze kennisdeel-middag? Meld je dan aan via nicolette.tauecchio@wur.nl. Deelname is gratis. Het definitieve programma ontvang je medio januari 2017.

keynote Cees van der Vleuten – Symposium 2016

Op vrijdag 3 juni vond het derde Symposium Leren van Toetsen plaats. Prof. dr. Cees van der Vleuten verzorgde de keynote-lezing. Het symposium gemist? Of wil je de keynote nog eens terugkijken? Bekijk hieronder de opname!

Lees ook het uitgebreide verslag van de dag inclusief alle presentaties!